Nowelizacja Kodeksu pracy – sejm uchwalił tzw. Work-Life Balance

9 marca 2023 r. Sejm uchwalił przepisy nowelizujące Kodeks pracy w związku z tzw. dyrektywą work-life balance oraz dyrektywą w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków zatrudnienia. Ustawa czeka teraz na podpis Prezydenta, który ma na to maksymalnie 21 dni. Vacatio legis, czyli okres między publikacją aktu prawnego w Dzienniku Ustaw a jego wejściem w życie wynosi kolejne 21 dni, stąd wejścia w życie nowych przepisów możemy spodziewać się już w kwietniu. Czego dotyczy nowelizacja?

Zmiany związane z równowagą pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym

1. Dodatkowy urlop opiekuńczy – 5 DNI

Dodatkowy bezpłatny urlop opiekuńczy będzie przysługiwał pracownikom, którzy muszą zaopiekować się dzieckiem lub innym członkiem rodziny (np. rodzicem, mężem lub żoną). Ma on być udzielany na wniosek pracownika i trwać maksymalnie pięć dni w ciągu roku.

2. Dłuższy urlop rodzicielski

Prawo ojca do urlopu rodzicielskiego nie będzie uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu. W ramach urlopu rodzicielskiego zostanie wprowadzona nieprzenoszalna jego część, w wymiarze do 9 tygodni, dla każdego z rodziców, a także 70-procentowy zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców. Od momentu złożenia wniosku o urlop macierzyński lub rodzicielski stosunek pracy będzie podlegał ochronie.

3. Zmiana urlopu ojcowskiego

Urlop ojcowski dwutygodniowy należy wykorzystać do 12 miesięcy od narodzin dziecka (dotychczas było 24 miesiące).

4. Urlop z powodu „siły wyższej” – dwa dni i połowa wynagrodzenia

Zostaje wprowadzony nowy dodatkowy urlop z powodu „siły wyższej”, czyli dwa dni robocze lub 16 godzin urlopu spowodowanego działaniem siły wyższej, jak np. nagły wypadek, choroba lub inne istotne wydarzenie. Urlop ten ma być płatny w wysokości 50 procent wynagrodzenia.

5. Dwie, dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy

pracownik będzie miał prawo do drugiej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar jego czasu pracy jest dłuższy niż 9 godzin pracy; prawo do trzeciej przerwy trwającej co najmniej 15 minut otrzyma, jeżeli jego dobowy wymiar czasu pracy będzie dłuższy, niż 16 godzin.

6. Elastyczny czas pracy dla rodziców dzieci do 8 lat

Elastyczny czas pracy dla rodziców dzieci do 8 lat (do tej pory dotyczyło to rodziców dziecka do 4 lat).
Nowe przepisy mają także nie pozwalać pracodawcy zlecania takim pracownikom pracy w nocy, wysyłania ich w delegację czy ustalania nadgodzin bez zgody pracownika.

7. Nowa wysokość zasiłku macierzyńskiego

Nadal będą dwa sposoby wypłacania zasiłku macierzyńskiego, ale zmieni się jego wysokość.
Pierwszą opcją będzie wypłacanie zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu macierzyńskiego w wysokości 100%, a następnie za cały okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Druga opcja to wypłacanie na wniosek zasiłku w jednej wysokości przez cały czas jego pobierania. Taki wniosek powinien być złożony w ciągu 21 dni od porodu. W tym przypadku wysokość zasiłku będzie wynosić 81,5% podstawy wymiaru za cały okres pobierania zasiłku (czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego).

8. Elastyczna organizacja pracy

Polegać ma na dostosowywaniu przez pracownika jego organizacji pracy do indywidualnych potrzeb poprzez elastyczne rozkłady czasu pracy (ruchomy czas pracy, indywidualny czas pracy, system skróconego tygodnia pracy, pracy weekendowej i przerywany czas pracy), pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Zmiany dotyczące przejrzystych i przewidywalnych warunków zatrudnienia

1. Wniosek pracownika o zmianę formy pracy

Pracownik zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy, będzie mógł wystąpić do pracodawcy z wnioskiem, złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, o zmianę rodzaju pracy, zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub o zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracownik będzie mógł złożyć wniosek o przejście do innych form zatrudnienia raz w ciągu roku kalendarzowego. Projekt przewiduje wyjątek – nowe uprawnienie nie będzie dotyczyć pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na okres próbny.

Pracodawca będzie zobowiązany w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika oraz biorąc pod uwagę potrzeby pracodawcy i pracownika, nie później niż w terminie 1 miesiąca od dnia otrzymania wniosku, poinformować pracownika o swoim stanowisku oraz uzasadnić je w przypadku odmowy.

2. Wypowiedzenie umowy na czas określony

Obowiązek podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umów na czas określony.
Dotychczas pracodawca mógł rozwiązać taką umowę bez wyjaśnienia powodów swojej decyzji – te przysługiwały wyłącznie pracownikom na umowach na czas nieokreślony.

3. Zmiany zawierania umów na okres próbny

Zgodnie z nowymi przepisami umowa o pracę na okres próbny ma być zawierana:

• W związku z zamiarem zawarcia z pracownikiem umowy o pracę na czas określony wynoszący mniej niż 6 miesięcy – na okres 1 miesiąca,
• W związku z zamiarem zawarcia z pracownikiem umowy na czas określony wynoszący przynajmniej 6 miesięcy, ale krótszy niż 12 miesięcy – na okres 2 miesięcy,
• W związku z zamiarem zatrudnienia pracownika na umowę o pracę na czas określony wynoszący, co najmniej 12 miesięcy – na okres 3 miesięcy.

Ponadto zostanie wprowadzona ewentualność wydłużenia okresu próbnego przez strony umowy o czas urlopu jak również inne usprawiedliwione nieobecności pracownika.
Dodatkowo, gdy pracodawca będzie chciał ponownie zatrudnić tego samego pracownika na umowę o pracę na okres próbny, będzie mógł to zrobić jedynie w przypadku zatrudnienia tego pracownika do wykonywania innego rodzaju pracy.

4. Prawo do równoległego zatrudnienia

pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą, chyba że strony zawrą umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.

5. Prawo pracownika do bezpłatnych szkoleń

Nieodpłatne szkolenia niezbędne do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku będą zaliczały się do czasu pracy i odbywały się w miarę możliwości w godzinach pracy.

6. Rozszerzenie informacji do zatrudnienia o m.in. przerwy w pracy, zasady pracy w nadgodzinach czy też procedurę rozwiązania stosunku pracy.