Wiele osób powtarza, że prowadząc własną działalność „nie ma się prawa chorować”. Rzeczywiście, faktem jest, że każda nieobecność właściciela w firmie oznacza stratę przychodów. Jednak ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przewiduje, że osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą korzystać ze zwolnienia lekarskiego i pobierać zasiłek chorobowy. Warunkiem jest jednak dopełnienie określonych formalności.
Więcej na ten temat przeczytasz w artykule „Mit o przedsiębiorcach, którzy nie mają prawa do chorowania”, gdzie wyjaśniamy, skąd wzięło się to błędne przekonanie i jakie warunki trzeba spełnić, by faktycznie mieć prawo do L4.
Czy przedsiębiorca ma prawo do chorobowego w 2025 roku?
Każdy przedsiębiorca opłaca obowiązkowe składki do ZUS na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. To jednak nie daje automatycznie prawa do świadczeń chorobowych. Aby takie prawo uzyskać, konieczne jest przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu ZUS ZUA, wskazując odpowiedni kod ubezpieczenia.
W Polsce w 2025 roku składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe dla przedsiębiorców wynosi:
- 127,49 zł miesięcznie — przy standardowej podstawie wymiaru (tzw. „duży ZUS”) w wysokości 5 203,80 zł (60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia)
- 34,30 zł miesięcznie — w przypadku korzystania z preferencyjnych składek ZUS (Mały ZUS), czyli gdy podstawa wynosi minimum 1 399,80 zł (30 % minimalnego wynagrodzenia)
Te kwoty to oczywiście minimalne wartości. Samozatrudnieni mają prawo zadeklarować wyższą podstawę, co automatycznie zwiększy składkę chorobową oraz inne składki społeczne.
Od kiedy osoba prowadząca działalność ma prawo do zasiłku chorobowego?
Nabycie prawa do zasiłku chorobowego nie następuje od razu. Przepisy wprowadzają tzw. okres wyczekiwania, który dla przedsiębiorcy wynosi 90 dni nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Dopiero po jego upływie przedsiębiorca może ubiegać się o świadczenie. W praktyce oznacza to, że odkładanie decyzji o przystąpieniu do ubezpieczenia na „kiedyś” może skutkować brakiem ochrony w momencie nagłej choroby.
Jak obliczyć wysokość zasiłku chorobowego przedsiębiorcy
Wysokość świadczenia zależy od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, którą deklaruje przedsiębiorca. W przypadku „dużego ZUS” podstawa nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku.
Co istotne, dla osób prowadzących działalność, podstawę wymiaru dla zasiłku chorobowego stanowi średnia podstawa wymiaru składek za ostatnie 12 miesięcy, pomniejszona o wskaźnik 13,71% . Jeżeli działalność trwa krócej, to bierze się pod uwagę pełne miesiące kalendarzowe.
Zasiłek chorobowy wynosi co do zasady 80% podstawy, a w przypadku pobytu w szpitalu – 70%. W szczególnych sytuacjach, np. w czasie ciąży, świadczenie wzrasta do 100%. Warto pamiętać, że przedsiębiorcy często opłacają składki od najniższej możliwej podstawy, co oznacza, że świadczenie chorobowe również będzie proporcjonalnie niskie. Niejednokrotnie okazuje się ono symboliczne i niewystarczające do pokrycia stałych kosztów życia i prowadzenia firmy.
Najczęstsze błędy przedsiębiorców przy ubezpieczeniu chorobowym
Najczęściej spotykanym problemem jest brak ciągłości w opłacaniu składek. Nawet jednodniowe opóźnienie powoduje wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego, a tym samym utratę prawa do świadczeń. Konieczne jest wówczas ponowne zgłoszenie i ponowne odczekanie 90 dni. Warto więc pilnować terminów i upewnić się, że płatności do ZUS są dokonywane bez zwłoki.
Drugim problemem są kontrole ZUS. Instytucja ta szczególnie uważnie weryfikuje zasadność zwolnień lekarskich przedsiębiorców. Jeżeli w czasie L4 przedsiębiorca faktycznie nadal wykonuje obowiązki w firmie, zasiłek może zostać zakwestionowany, a pobrane środki trzeba będzie zwrócić.
Czy warto płacić dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w ZUS?
Odpowiedź na to pytanie zależy od profilu działalności, indywidualnej sytuacji finansowej oraz poziomu ryzyka. Niektórzy jednoosobowi przedsiębiorcy uznają dodatkową składkę za zbędny koszt i wolą budować własną rezerwę finansową. Inni traktują ją jako element minimalizacji ryzyka prowadzenia biznesu. Warto mieć świadomość, że choć wysokość świadczeń z ZUS może nie być wysoka, to w przypadku dłuższej choroby mogą stanowić istotne wsparcie. W praktyce zauważa się, że coraz częściej stosuje się rozwiązania mieszane: minimalne zabezpieczenie w postaci dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a dodatkowo prywatne polisy lub indywidualnie budowana poduszka finansowa. Takie podejście zapewnia większą elastyczność i bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych.
Mit, że przedsiębiorcy nie mają prawa do chorowania, to duże uproszczenie. Prawo do zasiłku istnieje, ale wymaga dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i regularnych składek, a ponieważ świadczenia są zwykle niskie, warto pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu. W Everte pomagamy przedsiębiorcom świadomie podejmować decyzje i zadbać o stabilność finansową także w czasie choroby.
